Bel Fıtığı Olanlar Fitness Yaparken Nelere Dikkat Etmeli?

Soğuk algınlığından sonra en sık görülen sağlık problemi nedir diye sorsalar sanırız hiçbirimizin aklına BEL AĞRISI olarak cevap vermek gelmezdi.

İstatistiklere göre her 10 kişiden 8’i hayatının bir döneminde bel ağrısı yaşıyor; profesyonel sporcularda ise spordan uzak kalmanın en sık nedeni bel ağrısı olarak karşımıza çıkıyor. Ülkemizde ve dünyada bel ağrısı şikayeti ile doktora başvuran pek çok kişiye de “bel fıtığı” teşhisi konmakta. Bel fıtığım var, spor yapamam diyenlerdenseniz;

-‘Sizde bel fıtığı var, 1 hafta boyunca kıpırdamadan yatın!’

-‘Sporu hemen bırakmalısınız yoksa bu fıtık sizi felç eder!’

Gibi cümleler siz fitness severleri üzmesin. Bu yazımız tam size göre. Keyifli okumalar!

BEL FITIĞI OLANLARIN KAÇINMASI GEREKEN HAREKETLER?

Bazı egzersiz hareketleri bele binen yükü arttırarak bel fıtığı ağrılarının şiddetlenmesine neden olabilir. Öne doğru eğildiğimizde belimize binen yükle birlikte omurga kavis yapar. Ön taraftaki basıncın artması sonucu omurlar arasındaki disk materyali arkaya doğru bombeleşir. Sonuçta arka tarafta yer alan sinir dokuları daha fazla basıya maruz kalıp sıkışabilir.

Vücudumuz proprioseptif duyu denen bir duyu sistemi ile pozisyonu algılar. Zaman içinde vücudumuzu yanlış kullanmaya bağlı olarak hareket ve pozisyon algımız değişir. Buna örnek olarak günlük hayatta kambur duran insanları ele alalım: dışarıdan bakan bir göz dik dur diyene kadar bulundukları pozisyonun farkında olmazlar. Uyarı anında kendilerini düzeltseler bile bir süre sonra tekrar eski pozisyonlarına geri dönerler ve dik duruş pozisyonunu bozduklarının farkında olmazlar. Çünkü beyin her zaman alışılana yönelmek ister. Her formu çok dikkatli yapıyorum ama yine de bel ağrısı yaşıyorum diyenlerdenseniz pozisyon hissinizi gözden geçirmenizi tavsiye ederiz. Sürekli ayna karşısında hareket formunu kontrol etmek yan duruşta skolyoz için risk oluşturabileceği gibi kas gelişiminin her iki tarafta eşit olmasının da önüne geçer. Bu yüzden kendinizi riski minimuma indirecek ekipmanlarla (kemer vb.) koruma altına alabilir ve riskli açılarda hareketlerinizi limitleyerek doğru formda antrenman çıkarabilirsiniz. Ama yine de bel ağrısı yaşamaya devam ederseniz yazının geri kalanındaki tüyolar işinize yarayabilir.

Öne doğru eğilme formu içeren fitness hareketleri ; Bent – Over Row ,Barbell Deadlift Barbell Squat , Kettlebell Swing vb. Bu gibi hareketler alternatif formlarda tercih edilerek bele binen yükü azaltmak mümkün. Aşağıda bazı hareket formlarının alternatiflerini sizler için derledik.

Standing Dumbbell Bent Over Row (yerine)

İncline Bench Bent Over Row (daha güvenli alternatif)

Bent over row için standing pozisyonda özellikle güçsüz core ve sırt ekstansör kaslarına sahipseniz yerçekimine karşı hareketi doğru formda çıkaramama ihtimaliniz yüksektir ve bu durumda bel ağrısı yaşamanız kaçınılmazdır. Alternatif olarak incline form kullanılabilir. Bu formda yerçekimini devre dışı bırakarak omurganızı stresten koruyabilir ve izole olarak sırt çalışabilirsiniz. Standing formda bacak ve bel kaslarından kuvvet yayılımı olduğu için daha yüksek kilolarda çalışabilirken incline formda bu kaslardan faydalanmayacağınız için ağırlıklarınız azalabilir. Bu durumda ağırlıklarım azaldı kaygısı yaşamamanız gerekir. Çünkü 10 kg’lık bir yükü iki veya daha fazla grubun taşıması ile 5 kg’lık bir yükü bir grubun taşıması arasında gelişimsel olarak anlamlı bir fark yoktur.

Deadlift

Deadlift hareketi bel fıtığı olanların en dikkatli yapması gereken hareketlerden birisidir. Hareketi yaparken bölgeyi korumak adına kemer kullanılması önerilir. Buna rağmen hareketi gerçekleştirirken ağrı hissediyorsanız hareketi sonlandırmanız gerekir. Benzer şekilde bu sınıflamaya Squat ve Kettlebell Swing hareketlerini de dahil edebiliriz.

Squat; quadriceps, abdominal kaslar, gluteal kaslar ve sırt kasları gibi bir çok kas grubunu bir arada efektif bir şekilde çalşıtırır. Bu nedenle oldukça yararlı bir egzersizdir. Fakat, yüksek ağırlıklarla kontrolsüz bir şekilde yapıldığında omurga sağlığı için tehdit oluşturmaktadır. Doğru form baş-boyun-sırt ve belin düz bir hat üzerinde olduğu, ayak temasının yerden kesilmediği ve çömelme esnasında diz kapaklarının ayak parmak uçlarını geçmediği formdur.

Crunch

Sırtüstü pozisyonda yapılan hareketler her ne kadar bele yük bindirmiyormuş gibi görünse de, ilk görselde ifade ettiğimiz kinematiğe bağlı olarak (Bkz.: Görsel 1) nöral yapılara bası oluşmakta ve şikayetler artabilmektedir. Crunch ve mekik benzeri hareketler omurgayı stres altına almaktadır.Bu formları uygularken ayak tabanının zemin ile olan teması hareket boyunca kesilmemeli ve hareket esnasında bel ile zemin arasında boşluk oluşmamalıdır. Bu kurallara dikkat edildiği halde hareket esnasında ağrı meydana geliyorsa harekete son verilmelidir. Bu hareketi baş ve omuz temasını yerden kesecek kadar yaptığınız takdirde bele yük binmez. İşin içine scapula (kürek kemikleri) dahil edildiğinde bel stres altında kalmaya başlar.
BEL FITIĞINDAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

Henüz bel fıtığı tanısı almadıysanız fakat bel ağrısı şikayetleriniz varsa bu durumda ilerleyen tabloda fıtık senaryosuyla karşılaşmamak için dikkat etmeniz gereken bazı noktalardan da kısaca bahsedelim.

Isınmadan antrenmana başlamayın. Bu şekilde sadece bel fıtığı değil, oluşabilecek bir çok sakatlığın önüne geçmiş olursunuz.

Ağrıya saygı duyun. Ağrıyı aktiviteleri değiştirmek için sinyal olarak algılayın, ağrının üzerine gitmeyin.

Ağırlık antrenmanlarında yükü birkaç ekleme dağıtın.

Çalışma yöntemlerinizi değiştirerek yardımcı araçlar kullanın veya çalışma ağırlığınızı düşürün.

Deformiteyi arttırıcı pozisyonlardan kaçının. (ör; öne eğilme)

İş yaparken yükü her zaman büyük olana ekleme dağıtın.

Uzun süre aynı pozisyondan kalmaktan kaçının

Kötü vücut pozisyonlarından kaçının.

Kas kuvveti ve eklem hareketinizi arttırın. Bel kaslarını güçlendirmek size iki şekilde fayda sağlar: 1) Kan akımını hızlandırarak hasarlı dokunun tamirini hızlandırır. 2) Güç ve dayanıklılığı artırarak günlük yaşam fonksiyonlarınızı geliştirir.

ÖZETLE:

Bel fıtığı spordan uzaklaşmayı gerektirmez. Doğru ve kontrollü egzersizler ile başlangıç seviyesindeki bel fıtığı tedavi edilebilir.

Öne eğilme formunda yapılan veya gövde rotasyonu içeren hareketler bel fıtığı için risklidir.

Ağırlık antrenmanlarında mutlaka bölgeyi koruyan yardımcı ekipmanlardan faydalanılmalıdır.

Ağrı her zaman bir kontrol mekanizması olmalı.

Ağırlık antrenmanlarında anatomik sınırın üzerindeki kilolara çıkılmamalıdır. Ağrı oluştuğu an her ne olursa olsun hareket sonlandırılmalıdır.Göğremiş, M. (2019). Lumbal disk hernili hastalarda hiperekstansiyon egzersizlerinin fiziksel fonksiyonlar üzerine etkisi.
Dönmez, G. M. (2011). Bel ağrısı sorunlarında lomber bölge egzersizlerinin eklem hareket açıklığı ve ağrı durumuna etkisi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).
ÇEREZC, Ö., & TURA, N. C. F. A. (2011). BEL EGZERSİZLERİNİN LOMBER STABİLİZASYONDA ÖNEMİ VE SEÇİLECEK EGZERSİZ PROGRAMI.
ERDAĞ, D. ARKA SQUAT HAREKETİNİN MAKSİMAL ve SUBMAKSİMAL YÜKLERDE KİNEMATİK ve ELEKTROMİYOGRAFİK.
Turan, Z. (2015). A’dan Z’ye Vücut Geliştirme ve Fitness Ansiklopedisi. Zülküf Turan.
Yildirimalp, S. (2020). Lumbal disk hernisi olan erkek hastalarda protrüzyon miktarının ağrı, lumbal hareketlilik, fiziksel fonksiyon ve multifidus kası kesit alanı üzerine etkisinin araştırılması (Master’s thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
https://turknorosirurji.org.tr/TNDData/Books/160/bel-egzersizi.pdf
https://www.istockphoto.com/tr/